Het ‘waarom’ van de HPV-zelftest 

Auteur: Yvette Leuftink

Tot vervelens toe kunnen kinderen vragen naar het waarom. Ze nemen geen genoegen met de eerste de beste uitleg maar vragen door. Best een mooie eigenschap. Eentje die we naarmate we ouder worden nog wel eens lijken te vergeten. We willen het liefst een ‘quick fix’ voor een (maatschappelijk) probleem en richten ons vooral op de ‘hoe’-vraag.  

HPV-zelftest voor alle vrouwen

De ‘hoe’-focus werd onlangs bevestigd in krantenartikel met de kop: “Stuur HPV-zelftest naar alle vrouwen”. Het aantal vrouwen dat zich laat testen op HPV (lees: een uitstrijkje laat maken) blijkt de laatste jaren flink te dalen. Volgens de laatste cijfers van het RIVM zakt het percentage zelfs onder de 50%, waarbij sommige regio’s blijven steken op een percentage van rond de 30%. Om de drempel voor een uitstrijkje te verlagen, adviseert de Gezondheidsraad om alle vrouwen een zelftest te sturen. 

Meer vragen dan antwoorden

Ik ben nog niet eens halverwege mijn ontbijt, maar zit direct op het puntje van mijn stoel. Heeft de daling inderdaad te maken met een drempel? Welke drempel bedoelt de Gezondheidsraad eigenlijk? Vinden vrouwen het vervelend om naar de huisarts gaan? En waarom? Werpen ze zelf een drempel op of staan andere drempels een uitstrijkje in de weg? Weten vrouwen eigenlijk wel dat 1 op de 4 vrouwen die baarmoederhalskanker krijgt, komt te overlijden? Schatten ze misschien hun eigen gezondheid hoger in dan die van de buurvrouw of schatten ze hun eigen kans op baarmoederhalskanker laag in? Is er sprake van een verschil tussen leeftijdsgroepen of achtergronden van vrouwen? Zijn vrouwen misschien gewoon laks? En zo schieten nog veel meer vragen door mijn hoofd. Vragen waarop ik de antwoorden niet kan vinden in het artikel.  

Een weg naar een onbekende bestemming 

Wat mij bij het lezen van het artikel misschien nog het meest triggert, is de voorgestelde oplossing. Leidt het opsturen van een zelftest naar alle vrouwen inderdaad tot hogere deelnamepercentages? Bij wie en in welke regio? Als je niet precies weet waaróm vrouwen geen uitstrijkje laten maken, kun je niet gericht sturen. Vergelijk het met een weg aanleggen naar een bestemming zonder te weten of mensen die bestemming überhaupt willen bezoeken. Bovendien is mij niet bekend hoe een verhoogde deelname bij zelftesten wordt gemeten. Maar dit terzijde. 

Factoren en effectiviteit

De KWF-site biedt meer informatie: “Uit het RIVM-onderzoek blijkt dat er verschillende redenen zijn om af te zien van deelname. Angst voor het onderzoek zelf, voor de uitslag, of praktisch: de uitnodiging belandt onder op een stapel en het maken van de afspraak wordt vergeten.” Nog steeds weet ik niet welke factor het meest bepalend is en welke oplossing het meest effectief. De oplossingsrichting blijft daarom door mijn hoofd spoken. Het doet me denken aan een casus van het Behavioural Insights Team waarin een subsidie voor een zolder-opruimcoach (met als tegenprestatie zelf je dak isoleren) effectiever bleek dan een subsidie voor uitsluitend dakisolatie.  

Gerichtere, effectievere en kostenefficiëntere oplossingen

“Dit is een leuke gedragscasus”, roep ik later die dag naar mijn collega’s. Zeker, geven zij terug. Zoals er zoveel leuke casussen zijn op het gebied van de gezondheidszorg en preventie. Want sturen op het ‘waarom’ maakt oplossingen in de preventiesfeer gerichter, effectiever en kostenefficiënter. Die vraagstukken worden ook steeds urgenter gezien de enorme toename van de gezondheidszorgkosten. Er is nog veel te doen!